W Internecie pojawia się bardzo dużo tekstów o ergonomii. Są one jednak niestety bardzo jednostronne, ograniczone w większości do ergonomii… biurowego, komputerowego stanowiska pracy. Trudno znaleźć informacje na temat szerszego podjęcia i stanowisk pracy pracowników bezpośrednich.
Ergonomia jest dziedziną bardzo ciekawą i o znacznie szerszej specyfice, niż się powszechnie uważa.
Wiele elementów ergonomii jest wymuszanych przez przepisy, należą do nich temperatura na stanowisku pracy, poziom oświetlenia, czy wielkość obciążenia mechanicznego przy podnoszeniu ciężarów lub pchaniu wózków ręcznych, lecz jest to z jednej strony dalece niewystarczające, a z drugiej nawet błędne. Przykładowo przepisy określają minimalny poziom oświetlenia, a nie określają maksymalnego!
Przybliżmy i wyjaśnijmy elementy ergonomii nieco naszym Czytelnikom i jak zwykle rozprawmy się z niektórymi mitami!
Korzyści ze stosowania zasad ergonomii w praktyce:
znaczący wzrost wydajności pracowników – pracownik w ciągu zmiany roboczej jest mniej obciążony fizycznie i psychicznie, co owocuje niemal równie wydajną pracą na końcu dnia pracy, jak na jego początku. To jest tajemnica wzrostu!
zmniejszenie ilości błędów – jak wiadomo każdy błąd kosztuje, prawie na pewno zaowocuje zwrotem przesyłki.
zmniejszenie rotacji pracowników – niektóre stanowiska pracy (np. ręczna paletyzacja) wymagają tak wielkich obciążeń, że wprost nie sposób utrzymać na nich pracowników przez dłuższy czas.
redukcja lub eliminacja zwolnień lekarskich, a w dłuższym okresie chorób zawodowych. Bóle kręgosłupa, obniżenie ogólnej odporności organizmu, czy pogorszenie wzroku – to skutki braku ergonomicznych warunków pracy.
Ergonomia może być stosowana zawsze – na każdym stanowisku pracy i dla każdego pracownika.
W naszych produktach od lat uwzględniamy wszelkie dostępne informacje na temat ergonomii w relacji człowiek-maszyna oraz w ogóle stanowiska pracy. Część zagadnień ergonomii jest już oczywiście znormalizowana, lecz niektóre normy, jak EN ISO 6385, czy EN ISO 26800 są bardzo ogólne. Korzystamy zatem głównie z normy EN 1005 definiującej różne aspekty możliwości fizycznych człowieka, lub EN ISO 10075 opisującej ergonomiczne zasady dotyczące psychicznego obciążenia pracą. Ponadto pozostając w kontakcie z użytkownikami poddajemy produkty walidacji i ciągłemu doskonaleniu.
Dla lepszego przybliżenia zagadnienia posłużmy się kilkoma (reprezentatywnymi) przykładami.
Oświetlenie stanowiska pracy (pakowanie, obsługa zwrotów).
Stosujemy kilka rodzajów pokrycia blatów stanowiska do pakowania paczek lub obsługi zwrotów oraz kilka sposobów montażu źródeł światła. Są to z reguły liniowe źródła LED o barwie neutralnej i wymaganym współczynniku oddawania barw. Ponieważ stanowiska mają blaty o określonych wymiarach i projektowo uzgadniana jest odległość płaszczyzny blatu i źródła, możliwe jest wykonanie symulacji (rysunek 1.) i dobór powtarzalnych rozwiązań lub dostosowań indywidualnych. Niekiedy natężenie światła jest dodatkowo uzgadniane z użytkownikiem, ponieważ wymaga tego charakter obsługiwanego na danym stanowisku procesu.
Wysokości blatów roboczych.
Precyzyjnie rekomendowane wysokości blatów roboczych, wyrażone w mm podczas wykonywania prac w pozycji stojącej:
– praca bardzo dokładna: 1280÷1380 (np. obsługa zwrotów odzieży, gdzie konieczne jest sprawdzenie, czy odesłane produkty nie są pobrudzone, czy uszkodzone)
– praca maszynowa: 1180÷1230,
– normalna wysokość pola pracy: 1000÷1050,
– praca na pulpitach sterowniczych: 925÷1025,
– praca warsztatowa powyżej 900,
– praca ciężka, wymagająca dużej siły, manipulowanie dużymi przedmiotami: 750÷900 (np. pakowanie paczek).
Jeśli wysokość robocza nie może być regulowana, zarówno dla prac w pozycji stojącej, jak i siedzącej dobiera się ją według statystycznych wymiarów pracownika 95. centylowego (95% osób posiada wzrost mniejszy, a tylko 5% wzrost większy). Osobom niższym należy zapewnić wygodną pozycję, stosując podesty lub podnóżki o odpowiedniej wysokości. W doborze właściwej wysokości roboczej do wymiarów ludzkiego ciała pomaga z kolei norma PN-EN 547. Wysokość blatu roboczego może być regulowana powoli, ponieważ dostosowuje się ją do wzrostu pracownika.
Na rysunku 2. pokazano przykłady typowo przyjmowanych wysokości blatów do postawy stojącej.
W przypadku niektórych czynności roboczych wykonywanych na stole do pakowania paczek, należy uwzględnić wysokości produktów, opakowań itd. co prowadzi do znacznie niższych blatów roboczych. A w przypadku zróżnicowanych wymiarów do zastosowania stolików o szybko regulowanej wysokości – praktycznie każda paczka to nowa wysokość.
Manipulatory wspomagające przenoszenie.
Podnoszenie ciężkich przedmiotów (zwłaszcza cykliczne i w długim okresie) jest krytycznym obciążeniem kręgosłupa. Rysunek nr 3. poniżej pokazuje o co chodzi.
Wartości 10 i 50 kg oznaczają ciężar (masę) przesyłki – to jest jasne.
Wartości 730 i 205 kg mogą początkowo dziwić. Wyjaśnijmy o co chodzi na rysunku 2.
Przypuśćmy, że na rysunku 4. powierzchnia jednej kratki wynosi 1 mm2. Ciało człowieka podnoszącego przesyłkę przenosi cały ciężar poprzez konstrukcję szkieletu (w tym oczywiście kręgosłup) na stopy i podłoże. W kręgosłupie poszczególne kości (kręgi) naciskają na siebie. Jednak dzieje się to nierównomiernie. Faktycznie naciski są punktowe.
Wracając do rysunku 4. po lewej stronie widzimy sytuację, w której nacisk masy 50 kg rozkłada się na powierzchnię 9 mm2, zatem na 1 mm2 przypada tylko 50/9 = 5,56 kg. Po prawej stronie widzimy, że ciężar 50 kg napiera na powierzchnię 1 mm2 (nacisk punktowy w kręgosłupie), czyli ciśnienie wynikające z nacisku wynosi aż 50 kg na 1 mm2 – czyli 9 razy więcej!
Jeżeli zatem w kręgosłupie człowieka z rysunku 3. poszukamy punktu o największym nacisku oraz dodamy do masy podnoszonej przesyłki ciężar samej osoby (kręgosłup dźwiga przecież i ciało człowieka) oraz dynamiczny wzrost obciążenia przy szybkim ruchu (to tak jakbyśmy ostro wcisnęli pedał gazu w samochodzie i „wcisnęło” nas w oparcie fotela) – mamy odpowiedź dlaczego pokazana na rysunku 1. masa/siła jest tak duża.
Przy okazji na rysunku 1. przypomniano w jaki sposób należy prawidłowo podnosić jakikolwiek ciężar. Różnica pomiędzy 730 kg, a 205 kg wynika w lepszego rozkładu nacisku (mniej punktowy) na kości w kręgosłupie.
Podane wartości podano dla przeciętnej (typowej) osoby – są to tzw. wartości statystyczne.
Pracownik stojący przy przenośniku lub sorterze w ciągu zmiany przenosi na paletę nawet dwa tysiące przesyłek w ciągu zmiany roboczej, dzień po dniu. Jest to w wielu firmach przyczyna rezygnacji pracowników z pracy lub chorób zawodowych.
Na rysunku 5. pokazano ergonomiczne rozwiązanie problemu przenoszenia przesyłek pomiędzy przenośnikiem rolkowym i paletą.
Dzięki takiemu urządzeniu następuje prawie zupełne odciążenie układu kostno-mięśniowego pracownika, przy jednoczesnej adaptacji manipulatora do zmiennego ciężaru przesyłek.
